استاندارد ملی 15586

سال تصویب:1397

رشته:کمیته ملی استاندارد محیط زیست

موضوع: سیستم های مدیریت محیط زیست – راهنمای عمومی برای استقرار

 

پیشگفتار

استاندارد « سیستم های (سامانه های) مدیریت محیط زیست – راهنمای عمومی برای استقرار» که پیش نویس آن در کمیسیون های مربوط بر مبنای پذیرش استانداردهای بین المللی به عنوان استاندارد ملی ایران به روش اشاره شده در مورد الف، بند ۷، استاندارد ملی ایران شماره ۵ تهیه و تدوین شده ، در دویست و نوزدهمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد محیط زیست مورخ 14/9/ 1397 تصویب شد. اینک این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ، مصوب بهمن ماه ۱۳۷۱ ، به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می‌شود.

 

مقدمه

دستیابی به تعادل میان محیط زیست، جامعه و اقتصاد به منظور برآورده ساختن نیازهای امروز، بدون آن که از توانایی نسل های آینده برای برآوردن نیازهایشان کاسته شود، ضرورت حیاتی است توسعه پایدار هدفی است که از تعادل سه رکن پایداری: محیط زیست ،جامعه و اقتصاد به دست می‌آید.

سازمان ها، چه دولتی و چه خصوصی، بزرگ و کوچک، در اقتصادهای توسعه یافته یا در حال ظهور، بر محیط زیست تاثیر می گذارند و در مقابل می‌توانند از محیط زیست تاثیر بپذیرند. امروزه درک فزاینده_ای وجود دارد که توسعه و رفاه بشری در گرو حفظ و نگهداری از منابع طبیعی است که اساس همه فعالیت بشر بوده و بهره وری بدان وابسته است. دستیابی به عملکرد صحیح محیط زیستی نیازمند تعهد سازمانی به یک رویکرد نظام مند و همچنین بهبود مستمر سیستم مدیریت محیط زیست است.

انتظارات اجتماعی، نیاز به بهبود مدیریت منابع را که پشتوانه لازم رشد و توسعه انسانی است، از طریق اثربخشی بیشتر، شفافیت پاسخگویی در همه سازمان‌ها جهت‌دهی میکند. امروزه فشارهای رو به گسترشی از سوی چالش هایی نظیر تغییرات اقلیم، مصرف بیش از حد منابع، تخریب اکوسیستم ها و نابودی تنوع زیستی و محیط زیست وارد می‌شود.

هدف از این استاندارد تهیه راهنمایی برای چارچوب کاری یکسان در دسترس سازمان ها در راستای ایجاد، استقرار، نگهداری و بهبود مستمر نظام‌مند در حمایت از مدیریت محیط زیست است . چارچوب مدیریت محیط زیستی می‌تواند به موفقیت بلند مدت سازمان و هدف نهایی توسعه پایدار کمک کند .چارچوب یک سیستم مدیریت محیط زیست قوی ، معتبر و قابل اعتماد در شکل ۱ نشان داده شده است.

 که موارد آن شامل عوامل زیر می شود:

– شناخت کافی از محیطی که سازمان در آن فعالیت می‌کند.

– تعیین و درک نیازها و انتظارات مربوط به طرف های ذینفع ، آن گونه که به سیستم مدیریت محیط زیست سازمان مرتبط هستند.

– ایجاد و استقرار یک خط مشی محیط زیستی و اهداف محیط زیستی

– مدیریت ارشد نقش رهبری در بهبود عملکرد محیط زیستی دارد.

– شناسایی جنبه های مختلف فعالیت های سازمان محصولات و خدماتی که می تواند پیامدهای محیط زیستی بارز منجر شود.

– شناسایی شرایط محیط زیستی ، از جمله رخدادهایی که می تواند در سازمان تاثیر بگذارد.

– لحاظ نمودن ریسک ها و فرصت هایی که سازمان در رابطه با موارد زیر مورد توجه قرار می دهد:

* جنبه های محیط زیستی

* تعهدات انطباق

* افزایش آگاهی از تعامل سازمان با محیط زیست

– ایجاد کنترل عملیات ، آن گونه که مناسب باشد، برای مدیریت جنبه های محیط زیستی بارز سازمان و تعهدات انطباق و ریسک ها و فرصت هایی که نیاز است مورد نظر قرار گیرند.

– ارزیابی عملکرد محیط زیستی و در صورت لزوم اقدامات لازم جهت بهبود آن.

نتایج حاصل از یک رویکرد نظام مند در مدیریت محیط زیست می‌تواند داده‌های کمی و کیفی مورد نیاز را برای مدیریت ارشد فراهم کند و آنها را قادر به اخذ تصمیمات آگاهانه برای کسب و کار نماید که این امر به ایجاد موفقیت‌هایی در بلندمدت و خلق گزینه‌هایی برای دستیابی به توسعه پایدار می انجامد. موفقیت سیستم مدیریت محیط زیست به تعهد تمام سطوح عملکردی سازمان، که توسط مدیریت ارشد رهبری می شوند، وابسته است. فرصت ها عبارتند از:

– حفاظت محیط زیست، که شامل جلوگیری یا کاهش پیامدهای نامطلوب محیط زیست است.

– کنترل یا تاثیرگذاری بر نحوه طراحی، ساخت، توزیع، استفاده و دفع محصولات و خدمات. 

– انتقال اطلاعات محیط زیستی به ذینفعان مربوطه

علاوه بر ارتقای عملکرد محیط زیستی، مزایای بالقوه مرتبط با سیستم مدیریت اثربخش محیط زیست عباتند از:

– اطمینان بخشی به مشتریان نسبت به تعهد سازمان مدیریت محیط زیست.

– حفظ روابط عمومی و اجتماعی خوب 

– بهبود کنترل هزینه ها

– جلوگیری از حوادثی که منجر به مسئولیت شود

– بهبود روابط بین صنعت و دولت

سازمان ممکن است سیستم مدیریت یکپارچه­ای اجرا کند که بتواند با الزامات سیستم های کیفیت، ایمنی و بهداشت حرفه ای و محیط زیست سازگار باشد .این رویکرد فرصت‌هایی برای کاهش دوباره کاری و افزایش کارایی فراهم میکند.

 

هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این استاندارد، ایجاد، استقرار، نگهداری و بهبود یک سیستم مدیریت محیط زیست پایدار، معتبر و قابل اعتماد است که به عنوان یک راهنما برای سازمان به کار می‌رود. این استاندار برای هدایت یک سازمان در راستای مدیریت نظام مند مسئولیت های محیط زیستی است که به استحکام ارکان پایداری محیط زیستی کمک می کند.

این استاندارد برای دستیابی به نتایج مورد نظر سیستم مدیریت محیط زیست به سازمان کمک می کند و برای محیط زیست ، سازمان و ذینفعان ارزش به همراه می آورد. با توجه به خط مشی محیط زیستی سازمان، نتایج مورد نظر سیستم مدیریت محیط زیست عبارتند از:

–ارتقای عملکرد محیط زیستی

– اجرای تعهدات انطباق پاراگراف جهت دستیابی به اهداف محیط زیستی

این استاندارد به سازمان کمک می کند تا عملکرد محیط زیستی خود را بهبود بخشند و عناصر سیستم مدیریت محیط زیست را با هسته اصلی فرآیند کسب و کار خود یکپارچه نماید.

این استاندارد برای هر سازمانی، بدون در نظر گرفتن اندازه، نوع و ماهیت آن کاربرد دارد و همچنین برای جنبه های محیط زیستی فعالیت‌ها، محصولات و خدمات سازمان که می‌توان با توجه به دمای چرخه حیات آنها را کنترل کنید تحت تاثیر قرار دهد کاربرد دارد.

تمام یا بخشی از این استاندارد می‌تواند برای بهبود نظام مند مدیریت محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد و در مورد مفاهیم الزامات توضیحات بیشتری ارائه دهد.

این استاندارد بر پایه مدل سیستم مدیریت محیط زیست ارائه شده در استاندارد ISO14001 استوار است ولی برای تفسیر الزامات استاندارد ISO14001 کاربرد ندارد.